فروشگاه یا پاتوق بزرگ فرهنگی؟ | گزارشی از سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
ناشران مشهدی از تجربه حضورشان در نمایشگاه کتاب تهران می‌گویند.
به گزارش شهرآرانیوز، امسال هم بگومگو‌های قدیمی سرجایش بود؛ اینکه نمایشگاه کتاب تهران به چه دردی می‌خورد و چرا بیشتر شبیه یک فروشگاه کتاب بزرگ است تا یک نمایشگاه. موافقانش می‌گویند همه‌چیز فقط فروش کتاب نیست و بیشتر یک پاتوق بزرگ فرهنگی است. اینکه در سال ۱۰ روزی همه ناشران داخلی و خارجی دورهم جمع می‌شوند و مخاطبانشان را از نزدیک می‌بینند و با سلایقشان آشنا می‌شوند و بازخورد کتاب‌های خوانده‌شده را می‌گیرند. امسال هم عده‌ای از ناشران در حمایت از کتاب‌فروشی‌های نیامدند، ولی در بخش مجازی نمایشگاه کتاب حضور داشتند. خبرنگار شهرآرا امسال در سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه کتاب تهران شرکت کرده و با ناشران فعال مشهدی درباره حضور در این دوره گفتگو کرده است.
نمایشگاه کتاب، فروشگاه کتاب نیست، پاتوق فرهنگی است
جواد شیخ‌الاسلامی، شاعر و روزنامه‌نگار مشهدی، را که حالا چند سالی است ساکن تهران شده است، جلو در ورودی نمایشگاه می‌بینم. از او می‌خواهم نظرش را درباره نگاه مخالفان و موافقان برگزاری نمایشگاه بگوید؛ اینکه آیا چنین محفلی به ضرر کتاب و کتاب‌فروشان است یا نه. می‌گوید:
«راستش این موضوع همچنان برایم متناقض است. من هم شعر می‌نویسم و هم دغدغه‌های رسانه‌ای و فرهنگی دارم. به کتاب‌فروشی‌ها و اطلاع از تازه‌های نشر هم علاقه دارم. در هر صورت چه کتاب بخرم چه نخرم، رفتن به این فضا‌ها جزو عادت‌های همیشگی من شده است. برای همین، عمیقا دلم می‌خواهد این فضا زنده بماند و بتواند به حیات خودش ادامه بدهد.
از آن طرف، بله این موضوع هم که نمایشگاه دارد به اقتصاد کتاب‌فروشی‌های کوچک ضربه می‌زند، سرجایش است؛ ولی من فکر نمی‌کنم نمایشگاه یک کتاب‌فروشی بزرگ است، بلکه نمایشگاه یک پاتوق فرهنگی‌ادبی است. بیشتر آنهایی که در طول سال به دلایل مختلف به کتاب‌فروشی‌ها سر نمی‌زنند، یعنی کتاب‌خوان و پیگیر آثار جدید ناشران نیستند یا حتی به جلسات رونمایی یا نقد‌وبررسی کتاب نمی‌روند، برای تفریح هم که شده است این روز‌ها به نمایشگاه می‌آیند. واقعا خیلی‌هایشان سال به‌سال رنگ کتاب‌فروشی را هم نمی‌بینند، ولی نمایشگاه باعث نمی‌شود این اتفاق بیفتد.
این را هم بگویم که قضاوت و داوری درباره اینکه واقعا نمایشگاه دارد به کتاب‌فروشی‌ها ضربه می‌زند، کار سختی است. این نتیجه‌گیری به بررسی علمی و آماری جدی محتاج است؛ اما آن‌طورکه مشخص است، به‌صورت کلی بله، روی فروش کتاب‌فروشی‌ها چندروز قبل و کمی بعد از نمایشگاه تأثیر دارد. با وجود این، فکر می‌کنم دست‌کم نمایشگاه کتاب به رونق کتاب و کتاب‌خوانی و اقتصاد نشر کمک می‌کند و تعطیل‌شدن نمایشگاه باعث می‌شود این شوروحال چندروزه از بین برود.»
شیخ‌الاسلامی به پوشش رسانه‌ای نمایشگاه کتاب هم اشاره می‌کند و معتقد است تقریبا بیشتر رسانه‌ها نمی‌توانند از کنار این اتفاق به‌راحتی عبور کنند: «نمایشگاه کتاب باعث می‌شود برای همین چندروز کتاب برای رسانه‌ها جدی شود، اما اگر این حال‌وهوا نبود، احتمالا رسانه‌ها خیلی به حوزه کتاب نمی‌پرداختند. من خودم رسانه‌هایی را می‌شناسم که از چند روز و چندهفته قبل شروع‌به‌کار نمایشگاه جلسه برگزار می‌کنند و درباره چگونگی پوشش نمایشگاه برنامه‌ریزی می‌کنند. این اصلا چیز کمی نیست.»
نمایشگاه کتاب، جایی برای ارتباط با مؤلف و مخاطب
انتشارات «به‌نشر» پای ثابت و هرساله نمایشگاه کتاب تهران است؛ ناشری که از یک‌طرف به‌خاطر اتصالش به آستان‌قدس‌رضوی و از طرف دیگر به‌دلیل انتشار کتاب‌های متنوع و گوناگون برای گروه‌های سنی مختلف، یکی از شلوغ‌ترین غرفه‌های نمایشگاه کتاب را دارد. خلیل پورزرندی، مدیر بازرگانی و توسعه انتشارات به‌نشر، درباره برنامه این نشر در نمایشگاه کتاب می‌گوید:
«نمایشگاه کتاب یک رویداد فرامرزی است. یک بُعدش داخلی است و بعد دیگرش خارجی. در نتیجه حضور در این نمایشگاه از جنبه‌های مختلف بااهمیت است. یک بعدش ارتباط با مخاطبان است، بعد دیگر ارتباط با جامعه مؤلفان و دست‌اندرکاران شبکه توزیع کتاب.
برای اینکه ما هم مانند هر ناشر دیگری به فکر این هستیم که مخاطبمان کم نشود، به اتفاق روز واکنش نشان می‌دهیم. این رسالت ماست، به ویژه اینکه ما زیرمجموعه آستان‌قدس هستیم و نگاه ما کمی با بقیه ناشران متفاوت است، سعی می‌کنیم آن تأثیری را که باید در حوزه معرفت‌افزایی داشته باشیم، برای هرسال پیش‌بینی کنیم. امسال هم تعداد عناوین ما، چه کتاب‌های جدید و چه کتاب‌های بازنشرشده، ۳۵۶عنوان است. علاوه بر حوزه بزرگ‌سال، در حوزه کودک‌ونوجوان ۴۵۷عنوان است و از این تعداد ۵۷عنوان چاپ‌اولی هستند.»
او می‌گوید سیاست‌گذاری نشر به‌سمت کتاب‌های تألیفی است تا ترجمه و این کتاب‌های تألیفی به‌نشر است که به زبان‌های دیگر و در نمایشگاه‌های برون‌مرزی دیگر منتشر و ارائه می‌شود: «ما تلاش کردیم سمت آثار ترجمه نرویم و کاملا از نویسندگان داخلی استفاده می‌کنیم. از طرفی، در حوزه بین‌الملل ما ترجمه معکوس داریم. در نمایشگاه کتاب بیروت و فرانکفورت و ترکمنستان و... آثار نویسندگان ایرانی ترجمه و عرضه می‌شود. درباره نگاه روز هم ما متناسب با تحولات جهان پیش می‌رویم. مثلا در موضوع غزه ما کتاب «تروریست‌های صهیونیست» را امسال منتشر کردیم.»
کجا می‌توان ناشران داخلی و خارجی را کنار هم دید؟
پورزرندی درباره نگاه مخاطب به انتشارات به‌نشر می‌گوید: «پیش‌فرض خیلی از آنهایی‌که ناگهان از غرفه ما سر درمی‌آورند، این است که ما فقط کتاب مذهبی داریم. تصورشان از مذهب موضوعی خیلی بسته و افراطی و خط‌کشی‌شده است؛ ولی وقتی در غرفه دور می‌زنند، می‌بینند این‌طور نیست. ما تلاش کردیم مثلا با همان ژانر مخاطب‌پسند معارف و سیره معصومان (ع) را منتقل کنیم.
ما پشتوانه‌ای داریم به‌نام سیره معصومان که تاریخ انقضا ندارد؛ برعکس با گذشت زمان به ارزش و اعتبارش افزوده می‌شود. سعی می‌کنیم این محتوا را در قالب‌های مختلف و برای گروه سنی مختلف و سلیقه‌های متفاوت منتشر کنیم. مثلا کتاب «دعبل‌وزلفا» یکی از کتاب‌های پرفروش ماست که بیشتر از ۵۴مرتبه چاپ شده است.»
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش می‌گوید: «ما دو نوع مخاطب داریم؛ اول مخاطبی که با فهرست قبلی می‌آید و می‌داند می‌خواهد چه کتاب‌هایی بخرد و دوم مخاطبی که کتاب‌ها را برایش معرفی می‌کنیم و با گفتگو، هم ما و هم خودش متوجه می‌شویم چه می‌خواهد و کدام کتاب به دردش می‌خورد.»
مدیر واحد انتشارات به‌نشر معتقد است، چون آنها هم فروشنده هستند و هم عرضه‌کننده، حضورشان در نمایشگاه نه‌تن‌ها به دیگر کتاب‌فروشی‌ها ضربه نمی‌زند، بلکه باعث می‌شود مخاطبان بیشتری با عناوین و سیاست‌گذاری نشر آشنا شوند: «ما سی شعبه در سراسر کشور داریم و یکی از بزرگ‌ترین عرضه‌کنندگان کتاب در کشور هستیم. نمایشگاه کتاب فرصتی است برای ناشر. ما اگر این فضا را حذف کنیم، ناشر دیگر جایی برای حشرونشر با مخاطبی در این وسعت ندارد و نمی‌تواند بازخورد کتاب‌هایش را ببیند.
ما که خودمان عرضه‌کننده کتاب هستیم، می‌توانیم هم‌زمان از سلیقه و بازخورد کتاب‌های خوانده‌شده مطلع شویم. شما در سال چنین فرصتی پیدا نمی‌کنید جایی باشید که همه ناشران داخلی و خارجی را یک‌جا کنار هم ببینید و مهم‌تر اینکه در یک بازه ده‌روزه به همه آنها سر بزنید.»
حوزه علمیه خراسان می‌خواهد دومین حوزه علمیه شیعی جهان اسلام شود
سیدمحسن میرزاده، رئیس اداره زیرساخت‌های پژوهشی و حوزه علمیه خراسان و مدیر غرفه، درباره تجربه حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌گوید: «امسال سومین سالی است که در نمایشگاه حضور داریم. نمایشگاه بین‌المللی کتاب از رویداد‌های بزرگی است که جامعه علمی، حوزویان و مراکز علمی در آن شرکت می‌کنند.
حوزه علمیه خراسان هم در چشم‌انداز سال۱۴۱۷ می‌خواهد به بزرگ‌ترین حوزه علمیه شیعه در جهان اسلام تبدیل شود. پیرو این سند چشم‌انداز و نظام جامع پژوهشی خود، در رویداد‌های بزرگی مثل نمایشگاه کتاب شرکت می‌کند. هدف ما این است که جایگاه و چهره علمی حوزه علمیه خراسان را به نمایش بگذاریم و در عین حال آثار و دستاورد‌های پژوهشگران خراسانی را معرفی کنیم.»
او در پاسخ به اینکه آیا کتاب‌های غرفه فقط به کار طلاب علوم دینی می‌آید یا نه، به ما می‌گوید: «درست است که نام انتشارات ما حوزه علمیه خراسان است و بخش قابل‌توجهی از کتاب‌های ما هم تخصصی است، اما می‌توانم بگویم ۳۰درصد کتاب‌های ما به غیرحوزویان و عموم مردم اختصاص دارد. ما سعی کردیم مباحث دینی را به ویژه برای خانواده‌ها به زبانی ساده‌تر بیان کنیم و درعین‌حال، به نیاز‌های جامعه در حوزه‌های مختلف هم پاسخ بدهیم. مثلا در عرصه فقه پزشکی سؤالات زیادی مطرح می‌شود که ما کتاب‌های زیادی دراین‌باره منتشر کرده‌ایم یا در حوزه اقتصاد یا مباحث حکومتی، فضای‌مجازی و شهرسازی. می‌توانم بگویم فقط مختص حوزویان نیست و دغدغه عموم مردم است.»
میرزاده همچنین به مخاطبان غرفه اشاره می‌کند و می‌گوید: «طلاب اهل سنت کرد، بیشترین مراجعه را به غرفه دارند و بیشتر هم دنبال کتاب‌های کلامی و فلسفی هستند که حضرت آیت‌ا... سبحانی نویسنده این کتاب‌ها هستند.»
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
